ترس و فوبیا
فوبیا چیست ؟
فوبیا (Phobia) یا ترس بیمار گونه یکی از اختلالات روانی است که مردم نام آن را شنیده‌اند یا کسی را می‌شناسند که دچار آن است . فوبیای حیوانات ، فوبیای بلندی، فوبیای پزشکی ، فوبیای خون ، فوبیای تاریکی و… . بیشتر مردم فوبیا را همان ترس می‌دانند . اما میان فوبیا و ترس تفاوت‌های برجسته‌ای هست که مردم از آن آگاهی ندارند . در این نوشته با فوبیا ، تفاوت آن با ترس و راهکارهای درمان فوبیا آشنا می‌شوید .
تفاوت ترس و فوبیا چیست ؟
همه‌ی ما از چیزهایی می‌ترسیم . ترس یکی از ساز و کارهای دفاعی طبیعی در انسان است که برای حفظ انسان از آسیب و خطر کاربرد دارد . ترس هنگامی رخ می‌دهد که یک محرک بیرونی یا درونی در برابر فرد باشد و پاسخی که به این محرک داده می‌شود ترس خواهد بود . ترسیدن با میزان محرک تناسب دارد . اما گاهی این ترسیدن با چیزی که زمینه‌ساز ترس شده است تناسب و هماهنگی ندارد و بیش از اندازه است . هنگامی که این ترسیدن از یک چیز ، بیش از اندازه و غیرمنطقی و پیاپی باشد و عملکرد فردی و اجتماعی و زندگی روزمره را با چالش روبه‌رو کند فرد دچار فوبیا شده است.
فوبیا Phobia یا ترس بیمارگونه چیست؟
فوبیا (Phobia) یا ترس بیمارگونه یکی از اختلالات اضطرابی است که دربرگیرنده‌ی ترس‌های بیش از اندازه، غیرمنطقی، پیاپی و کنترل‌نشدنی از یک چیز یا موقعیت خاص است. واژه‌ی فوبیا ریشه‌ی یونانی دارد. فوبیوس یکی از خدایان یونان باستان بود که دشمنان خود را می‌ترساند. فوبیا در برخورد با یک محرک پدید می‌آید . محرک در این‌جا به معنی یک موقعیت یا چیز است که پاسخی را به صورت فرآیند روانی یا رفتاری در پی دارد . در چنین شرایطی فرد دچار تنگی نفس ، خفگی ، افزایش تپش قلب، عرق کردن ، از دست دادن کنترل، لرزیدن، سرگیجه و … می‌شود. هنگامی که ترسیدن از یک چیز یا موقعیت به صورت غیرمنطقی برای مدت ۶ ماه یا بیشتر دنباله داشته باشد و فرد نتواند این احساس ترس را کنترل کند دچار فوبیا شده است.
گونه‌ها و انواع فوبیاهای خاص یا Specific Phobias
بیش از ۱۰۰ فوبیا تاکنون شناخته شده است . ترس بیمارگونه در برخورد با چیزها یا موقعیت‌ها بروز پیدا می‌کند . فوبیاهای خاص را می‌توانیم به چند شاخه بخش‌بندی کنیم:
۱- فوبیای حیوانات و جانداران: ترس از مار، عنکبوت، سگ، گربه، کرم، مورچه و …
۲- فوبیای موقعیتی : آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های باز، کلاستروفوبیا یا ترس از مکان‌های بسته، ترس از آسانسور، مترو، رانندگی، تاریکی، بلندی، دریا و …
۳- فوبیای پزشکی : ترس از دندان‌پزشکی ، تزریق، دارو، پزشک، خون، زخم و …
۴- فوبیای اجتماعی : اضطراب اجتماعی، ترس از دزدیده شدن، ترس از مسخره شدن و …
۵- دیگر فوبیاها : ترس از هر چیزی که در گروه‌های بالا نباشد مانند ترس از عروسک، سوزن، موبایل
البته فوبیا سه نوع اصلی دارد :
• فوبیا خاص (فوبیا ساده) : در این حالت که رایج ترین شکل فوبی است ، افراد ممکن است از حیوانات خاص ( مانند سگ، گربه، عنکبوت، مار )، افراد خاص (همچون دلقک، دندانپزشک، دکتر)؛ محیط های خاص (همچون مکان های تاریک، رعد و برق ها، مکان های بلند)، یا موقعیت های خاص (مانند پرواز با هواپیما، سوار شدن به قطار، قرار گرفتن در یک فضای محصور) بترسند. این شرایط لااقل تا حدودی ژنتیکی (ارثی) هستند و به نظر می رسد در خانواده ها وجود داشته باشند.
• فوبیا اجتماعی (اختلال اضطراب اجتماعی) : افراد با فوبی اجتماعی از موقعیت های اجتماعی که ممکن است در آنها ممکن است تحقیر شده ، شرمسار شده یا مورد قضاوت دیگران قرار گیرند می ترسند . آنها خصوصاً زمانی مضطرب می شوند که افراد حاضر در آن موقعیت را نمی شناسند . این ترس می تواند محدود به عملکرد مانند سخنرانی کردن ، کنسرت یا ارائه کاری باشد . یا می تواند عمومی تر باشد به طوری که شخص با فوبی از بیشتر موقعیت های اجتماعی مانند غذا خوردن در ملأ عام یا استفاده از دستشویی عمومی اجتناب کند . به نظر می رسد که فوبی اجتماعی در خانواده ها وجود داشته باشد . افرادی که در کودکی خجالتی یا منزوی بودند یا تجربه های اجتماعی منفی یا ناخوشایندی داشته اند ، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.
• Agoraphobia (هراس از مکان های باز) : ترس از قرار گرفتن در مکان های عمومی است که خروج ناگهانی از آنها ممکن است سخت یا خجالت آور باشد . شخص با Agoraphobia ممکن است از رفتن به سینما یا کنسرت یا سفر با اتوبوس یا قطار اجتناب کند . این نوع فوبی مجزا است زیرا با وحشت زدگی ( ترس شدید بعلاوه علائم جسمانی ناراحت کننده هچون لرزه ، تپش قلب و عرق کردن ) مرتبط است .
فوبیا های کودکی غالباً بین سنین ۵ و ۹ سال رخ داده و معمولاً مدت کوتاهی دوام دارند . فوبی های با دوام بیشتر بد از دوران کودکی آغاز می شوند ، خصوصاً در افراد حدود بیست ساله.
فوبی های بزرگسالان معمولاً چندین سال طول می کشد و احتمال اینکه به خودی خود رفع شوند کمتر است . بدون درمان مناسب ، فوبی می تواند خطر انواع دیگر بیماری های روانی خصوصاً سایر اختلالات اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد را افزایش دهد.
علائم فوبیا عبارتند از :
• احساس بیش از اندازه ، ناراحت کننده و مداوم ترس یا اضطراب که با جسم، فعالیت یا موقعیت خاصی بروز می کند .
• احساسات یا غیرمنطقی هستند یا نامتناسب با تهدیدات واقعی . برای مثال ، اگر چه هر کسی ممکن است از یک سگ آزاد و تهدید کننده بترسد اما اکثر افراد از یک سگ آرام ، ساکت و تحت کنترل فرار نمی کنند .
• اجتناب و دوری از جسم، فعالیت یا موقعیتی که فوبی را تشدید می کند. چون افرادی که فوبی دارند تشخیص می دهند که ترس آنها بیش از اندازه است، اغلب از علائمی که دارند خجالت می کشند. برای جلوگیری از شرم یا علائم اضطراب آنها از موارد تشدیدکننده فوبی دوری می کنند .
• علائم جسمی مرتبط با اضطراب . این علائم می تواند شامل لرزش ، تپش قلب ، عرق کردن ، تنگی نفس ، سرگیجه ، تهوع یا علائم دیگری باشند که منعکس کننده پاسخ “جنگ یا گریز” بدن نسبت به خطر هستند . (چنین علائمی ممکن است به تشخیص اختلال وحشت منجر شود).
همین الان آنلاین نوبت بگیرید
برای اطلاعات بیشتر به صفحه رزرو وقت ملاقات مراجعه نمایید
تشخیص فوبیا
یک حرفه ای سلامت روانی احتمالاٌ در مورد علائم فعلی و سابقه خانوادگی سئوال کند ، خصوصاً این که آیا سایر اعضای خانواده نیز فوبی داشته اند یا نه. شما ممکن است هر تجربه یا ترومایی را که سبب ایجاد فوبی شده است ، برای مثال، حمله یک سگ منجر به ترس از سگ را گزارش کنید.
شاید بحث از عکس العمل شما اندیشه ها، احساسات و علائم جسمانی شما ، هنگام مواجهه با چیزی که از آن می ترسید مفید باشد . همچنین ، توضیح دهید که برای اجتناب از موقعیت های ترسناک چه کار می کنید و اینکه فوبی چگونه زندگی روزمره ، از جمله روابط شغلی و شخصی، شما را متأثر می سازد.
دکتر شما در مورد افسردگی و استفاده از مواد از شما سئوال می کند زیرا بیشتر افراد با فوبی این مشکلات را نیز دارند.
مدت زمان مورد انتظار
در کودکان ، فوبیا های خاص می توانند مشکلات کوتاه مدتی باشند که در عرض چند ماه از بین می روند . در بزرگسالان ، حدود ۸۰% از فوبیا های جدید تبدیل به شرایط مزمن (بلند مدت) می شوند که بدون درمان مناسب برطرف نمی شوند.
پیشگیری
هیچ راهی برای جلوگیری از آغاز یک فوبیا وجود ندارد . با این حال ، درمان می تواند تأثیر منفی اختلال را کاهش دهد.
درمان فوبیا
درمانی فوبیا معمولاً ترکیبی از روان درمانی و دارودرمانی است.
• فوبیا خاص : درمان شناختی-رفتاری می تواند مفید باشد ، خصوصاً روندی که درمان از راه حساسیت زدایی یا درمان از راه مواجهه نامیده می شود . در این روش شما به تدریج با پای خود و تحت شرایط کنترل شده در معرض چیزی قرار می گیرید که از آن می ترسید . وقتی شما در معرض آن عامل قرار می گیرید ، یاد می گیرید که از طریق آرامش ، کنترل تنفس یا سایر راهبردهای کاهش اضطراب بر ترس خود غلبه کنید . برای درمان کوتاه مدت فوبی ها ، دکتر ممکن است داروی ضداضطراب تجویز کند. اگر فوبی فقط گاه گاهی پیش می آید ، مانند ترس از پرواز ، استفاده از دارو می تواند محدود شود.
• فوبیا اجتماعی : اگر فوبیا اجتماعی شما روی یک عملکرد خاص ( برای مثال، ارائه یک سخنرانی یا اجرای یک کنسرت) متمرکز باشد ، دکتر شما ممکن است یک داروی بتابلوکر همچون پروپرانولول (ایندرال) تجویز کند . این دارو را می توان درست قبل از انجام آن کار مصرف کرد . این دارو اثرات جسمی اضطراب ( تپش قلب یا لرزش انگشتان ) را تعدیل می کند اما معمولاً بر هشیاری مورد نیاز برای صحبت کردن یا مهارت مورد نیاز برای نواختن آلت موسیقی اثر نمی گذارد . برای اشکال عام تر یا بلندمدت تر فوبیا اجتماعی ، دکتر شما ممکن است یک داروی ضدافسردگی ، معمولاً یک SSRI (مهارکننده انتخابی بازجذب سورتونین) همچون سرترالین (زولوفت)، پاروکستین (پاکسیل) یا فلوئوکستین (پروزاک) تجویز کند. اگر SSRI مؤثر نشد، دکتر می تواند یک داروی ضد افسردگی یا ضد اضطراب دیگر تجویز کند. درمان شناختی-رفتاری نیز برای بیشتر افراد با فوبی اجتماعی، هم در محیط فردی و هم گروهی، مؤثر است.
• درمان این اختلال شبیه به درمان اختلال وحشت زدگی است . درمان دارویی شامل داروی ضدافسردگی SSRI یا داروهای دیگر، همچون کلومیپرامین (آنافرانیل) و ایمیپرامین (توفرانیل) و داروهای ضداضطراب بنزودیازپین، همچون کلونازپام (آنافرانیل)، دیازپام (والیوم) و لورلزپام (آتیوان) است. روان درمانی نیز مفید است، خصوصاً درمان شناختی-رفتاری.
