اختلالات یادگیری (Learning disorders) به سه دسته ناتوانی یادگیری ریاضیات ، ناتوانی یادگیری خواندن و ناتوانی بیان کتبی و نوشتن تقسیم می‌شود.
اختلالات یادگیری ارتباطی با کم هوشی یا دیرآموزی دانش ‌آموزان ندارد . این اصطلاح برای توصیف کودکان و نوجوانانی به کار می‌رود که ناتوانی یادگیری ویژه و بخصوصی دارند .

به عبارت دیگر دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال نیازمند شیوه‌های خاصی در آموزش هستند که با شیوه‌‌های معمول استفاده شده برای سایر دانش‌آموزان متفاوت است . در این مقاله با تعریف انواع ناتوانی‌های یادگیری آشنا می‌شویم.

تعریف اختلال یادگیری

هر اختلالی که در آن موفقیت تحصیلی فرد با توجه به سن و آموزش و هوش ، براساس آزمون‌های معیار خواندن و نوشتن و محاسبه از آنچه انتظار می‌رود بسیار کمتر باشد ، اختلال یادگیری توصیف می‌شود . اختلال یادگیری یعنی رشد ناکافی مهارت‌های خاص تحصیلی که به علت بیماری جسمی یا عصبی نباشد . این کودکان علی‌رغم هوش طبیعی در یک یا چند حوزه درسی مشکل یادگیری دارند و توانایی‌هایی مانند خواندن ، نوشتن و یا ریاضیات به طور قابل توجهی کمتر از سطح توانایی عمومی کودک است . یعنی این عدم توانایی در حوزه تحصیلی خاص زیر سطح مورد انتظار براساس سن، هوش ، و آموزش کلاسی کودک می‌باشد.
امکان دارد که ناتوانی یادگیری با روحیه ضعیف ، عزت نفس پایین و کمبود مهارت‌های اجتماعی و افت تحصیلی همراه باشد . بزرگسالان مبتلا به این اختلال، ممکن است در زمینه‌های استخدامی یا سازگاری اجتماعی با مشکلات جدی مواجه شوند . اختلال یادگیری در همراهی با سایر اختلالات روان پزشکی کودک و نوجوان دیده می‌شود . در ۱ تا ۲۵% افراد مبتلا به اختلال سلوک ، اختلال لجبازی – نافرمانی ، اختلال بیش فعالی _نقص توجه و اختلال افسردگی، اختلال یادگیری نیز گزارش شده‌است.

انواع اختلالات یادگیری

ناتوانی‌های یادگیری به سه نوع تقسیم می‌شوند:

۱- ناتوانی یادگیری ریاضیات Dyscalculia
این اختلال در توانایی فرد به روی محاسبات ریاضی تاثیر می‌گذارد . اختلالات یادگیری در ریاضی می‌تواند نشانه‌های مختلف داشته و از فردی به فرد دیگر نیز متفاوت باشد. در کودکان خردسال اختلال ریاضی می‌تواند در شمارش و تشخیص اعداد تاثیر بگذارد . همان‌طور که کودک بزرگ می‌شود ممکن است در حل مسایل ریاضی و یا به خاطر سپاری جدول‌ضرب دچار مشکل شود . کودکان مبتلا به ناتوانی در ریاضیات در زمینه درک مفاهیم ریاضی ، محاسبات ، خواندن یا نوشتن اعداد ، حل مساله و درک روابط فضایی دچار مشکل شدید می‌باشند.
۲- ناتوانی یادگیری خواندن Dyslexia
مشکلات خواندن از اساسی‌ترین مشکلاتی است که کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری با آن مواجه هستند ، زیرا کودکی که نمی‌تواند بخواند شانس بسیار کمی برای موفقیت در مدرسه دارد . به عبارت دیگر اختلال خواندن ، اختلالی است که به رغم تجارب کلاسی متعارف ، شخص در کسب مهارت های زبانی خواندن و هجی کردن که متناسب با توانایی هوشی‌اش باشد ، ناتوان است . کودکانی که دارای این اختلال هستند در خواندن و نوشتن ، درک دستور زبان و خواندن و همچنین در بیان افکار خود به‌صورت شفاهی مشکل‌دارند.
۳- ناتوانی در بیان کتبی یا نوشتن Dysgraphia
مشکلات افراد مبتلا به این نوع از اختلالات یادگیری عبارت است از :

مشکل در املاء نویسی ، دست خط بدی ، مشکل در انتقال افکار به روی کاغذ . فرایند نوشتن پیچیده است و به مهارت‌ها و توانایی‌های مختلفی بستگی دارد و مستلزم درک صحیحی از الگوهای نمادین نوشتاری است . مهارت نوشتن با کارکرد حرکتی چشم و هماهنگی حرکات ارتباط دارد ، همچنین مستلزم هماهنگی حرکتی چشم و دست، کنترل بازو، دست و عضلات انگشت است . املای یک کلمه پیچیده‌تر و دشوارتر از خواندن آن است چرا که در خواندن ، نشانه‌ها و حروف الفبا در بازشناسی کلمه وی را یاری می‌کنند اما در نوشتن دانش آموز باید بر روابط آواها و نشانه‌ها، تجزیه واژه‌ها و نحوه ترکیب عناصر متشکله آن آگاهی و مهارت کامل داشته باشد.

ویژگی افراد مبتلا به اختلالات یادگیری

دانش آموزی که دارای ناتوانی یادگیری است دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:
• دارای بهره هوشی متوسط و بالاتر است.
• از نظر حواس مختلف (بینایی و شنوایی و…) سالم است.
• از نظر پیشرفت درسی و عملکرد تحصیلی با توجه به سن و هوش ضعیف است.
• مشکلات زبانی شامل اختلال زبان درکی و یا بیانی، وارونگی کلمات و… دارد.
• به موضوعات مطرح شده پاسخ‌های نامربوط می‌دهد.
• حواس پرتی دارد و جزییات مهم را فراموش می‌کند.
• دست‌ و پا چلفتی است و هماهنگی چشم و دست وی ضعیف است.
• اعتماد به نفس پایین دارد و در زمینه‌های تحصیلی انگیزه‌ زیادی ندارد.
• فعالیت‌های آموزشی و درسی را با تاخیر انجام می‌دهد و از پرداختن به فعالیت‌های آموزشی طفره می‌رود.

• حافظه ضعیف دارد و مطالب را زود فراموش می‌کند.

برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری چه می‌توان کرد؟

موارد زیر را در برخورد با این کودکان در نظر بگیرید:
• با کودک خود صحبت کرده و به طور باز و آشکار او را از مشکلی که در زمینه یادگیری دارد مطلع نمایید.
• به او یادآوری نمایید که در یادگیری و آموزش نیاز به روشی متفاوت دارد.
• نقاط قوت و استعدادهای او را بشناسید و جهت پرورش آنها، او را تشویق کنید.
• او را در روش‌ها و فنونی که برای کمک به یادگیری موثر است همراهی کنید.
• تلاش‌های او را برای رسیدن به موفقیت ارج بگذارید و حمایت کنید.
• زمانی که او مشغول مطالعه است برای او یک مدل و الگو باشید. شما هم یک روزنامه یا کتاب بدست گرفته و مطلبی بخوانید و یا یک متن یا نامه بنویسید.
• اهداف و انتظارات خود را واقع بینانه کنید.
• با معلمین و اعضای مدرسه همکاری کنید.
• زمانی که کودک شما می‌خواهد حرف بزند، به او گوش دهید.
• از او به خاطر مشارکت در انجام امور مدرسه و قابلیت‌های خاصش قدردانی کنید و او را تصدیق و تایید کنید.
• با توسل به روش‌های رفتاری انگیزه کودک را برای فعالیت‌های تحصیلی بالا ببرید.
• در صورتی که مشکل توجه و تمرکز دارد با استفاده از دارو در بهبود توجه و تمرکز او را کمک کنید.
• این کودکان نیازمند آن هستند که علاوه بر آموزش معمول کلاس، در ساعاتی از روز تحت آموزش‌های خاص توسط معلم تعلیم دیده قرار بگیرند.
• علاوه بر درمان اختلالات یادگیری، باید اختلالات روانپزشکی همراه نیز مورد توجه درمانی قرار بگیرند مانند: اختلال بیش فعالی، کم توجهی، اضطراب، افسردگی و …
• آموزش مهارت‌های اجتماعی را از آنان دریغ نکنید.
• به یاد داشته باشید اختلال کمبود توجه و بیش فعالی و اوتیسم ناتوانی یادگیری به‌حساب نمی‌آیند.
• بهترین توصیه به والدینی که کودکانشان اختلالات یادگیری دارند این است که به‌سادگی فرزندان خود را دوست بدارند و از آن‌ها حمایت کنند . و با کمک گرفتن از یک روانشناس و با حمایت درست و مداخله مناسب این کودکان می‌توانند انسانی موفق گردند .